İtalya da Almanya gibi ulusal birliğini kurduktan sonra sömürgecilik faaliyetlerine girişti. 1880 yılında Amerika Birleşik Devletleri ile diğer sömürgeci Avrupa ülkelerinin dâhil olduğu Fas Sultanlığı ile ticareti olan 13 ülke “Madrid Konvansiyonu” adlı bir antlaşma yaptı. Buna göre Fas Sultanlığı sık sık meydana gelen karışıklık ve kabile olayları yüzünden rahatsız olan yabancı uyrukluları etkin şekilde koruyacaktı.

Bütün bu gelişmelere paralel olarak İspanya, Portekiz, İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya da fiilî olarak Fas Sultanlığı üzerinde sömürgecilik mücadelesine girişti. Bu bağlamda 1900 yılı Aralık ayında İtalya ve Fransa arasında yapılan bir antlaşmayla İtalya, Fransa lehine Fas Sultanlığı üzerindeki mücadelesinden vazgeçti. Buna mukabil Fransa da İtalya’nın Trablusgarp üzerindeki emellerine onay verdi. İtalya bir yandan Trablusgarp üzerindeki emellerini devam ettirirken diğer yandan da Doğu Afrika’da başlamış olduğu sömürgecilik faaliyetlerine hız verdi. Orta Afrika, Hindistan ve Uzak Doğu yolu üzerinde bulunan Kızıldeniz’in Fransız kontrolüne geçmesinden endişelenen İngiltere, kendisi için tehlike olarak görmediği İtalya’nın 1885 yılında Kızıldeniz kıyısındaki Massava’yı işgalini savaş gemileriyle destekledi.

Bu işgal İtalya’nın Eritre sömürgeciliğinin başlangıcı oldu. Eritre, Etiyopya’nın hak iddialarına rağmen Osmanlı toprağıydı. Nitekim Osmanlı Devleti, 1555’te Portekiz ile giriştiği mücadelesinin bir parçası olarak Eritre’de, tarihî liman şehirleri Massava ve Savakin ile Tigre bölgesinde Habeş Eyaleti’ni kurmuştu. 1889 yılında Etiyopya İmparatoru Menelik, İtalya ile bir antlaşma imzalayarak İtalya’nın işgal etmiş olduğu toprakların İtalya’ya ait olduğunu kabul etti. Etiyopya ayrıca diğer devletlerle olan ilişkilerini İtalya üzerinden gerçekleştirecekti. Bu da Etiyopya’nın İtalya’nın himayesine girmesi anlamına geliyordu.

1908 yılında Avusturya’nın Bosna-Hersek’i işgali üzerine hayal kırıklığına uğrayan İtalya, bu kez Rusya ile 24 Ekim 1909 yılında “Racconigi Antlaşması’”nı yaptı. Buna göre Boğazların Rus gemilerine açılmasına karşılık Rusya, İtalya’nın Trablusgarp’ı işgaline onay verecekti. Bu durum İngiltere tarafından da memnuniyetle karşılandı. Böylece İtalya, Trablusgarp’ın işgali hususunda İngiltere, Fransa ve Rusya’nın desteğini almış oldu. 19 Aralık 1909’da da İtalya, Avusturya ile Balkanlarda, Adriyatik’te ve Ege kıyılarında mevcut durumun muhafazası yönünde antlaştı.

Kuzey Afrika’da Fransa, Tunus, Cezayir ve Fas’ı; İngiltere Mısır’ı işgal etmişti. İtalya da bu durumu dengelemek adına, Trablusgarp’ı sömürgeleştirmeye çalıştı. Bu süreçte pek çok İtalyan şirketi burada faaliyetlere girişti. Ardından da 29 Eylül 1911’de Osmanlı Devleti’ne bir kesin uyarı verdi ve Libya topraklarını işgal etti. 

Osmanlı Devleti bunu uluslararası hukuka aykırı bularak reddetti. İtalya, ardından Osmanlı Devleti’ne ait Oniki Ada’yı işgal etti. Bu arada başlayan Balkan Savaşları yüzünden Osmanlı Devleti pek çok hayati mesele ile karşı karşıya kalmıştı. Bu yüzden Almanya’nın da telkinleriyle 18 Ekim 1912 tarihinde yapılan Uşi Antlaşması’yla Trablusgarp’ın yanı sıra Oniki Ada’yı da geçici de olsa İtalya’ya bırakmak zorunda kaldı.

İtalya, 1914’e gelindiğinde Afrika Kıtası’nda Eritre, Trablusgarp ve Somali’de sömürgeler elde etmişti. Sömürgeci güçlerin sömürgecilik yarışı Almanya ve İtalya’nın ulusal birliklerini kurmaları ve Avrupa’da güçler dengesinin değişmesine paralel olarak 1870-1960 yılları arasında yoğunlaştı. Bu süreçte gizli ve açık yapılan antlaşmalar, bloklaşmaları ve iki dünya savaşını doğurdu.

UHA Haber Merkezi - ÖZKAN KARACA